20 نکته برای داشتن کبد سالم

 یکی از اصلی ترین اعضای بدن ، کبد نام دارد. کبد به همان اندازه که نقش حیاتی در بدن ایفا می کند ، احتیاج به رسیدگی و مراقبت نیز دارد. یکی از راه کار های حفظ سلامت این عضو استفاده از رژیم غذایی و همچنین گیاهان دارویی است.

 

ترکیب های گوناگون بعد از ورود به بدن وارد بزرگ ترین پالایشگاه بدن یعنی کبد می شوند و در آنجا بعد از انجام فعل و انفعالاتی (مانند هر کارخانه دیگری)، در کنار ایجاد ترکیب های مفید، مواد مضر و سمی هم تولید می شود….

 

 

 

مواد مضر اصطلاحا سموم کبدی نام دارند و شامل اکسیدان ها و رادیکال های آزاد هستند. این سموم باید به نحوی کم و از بدن خارج شوند در غیر این صورت می توانند عامل ابتلا به برخی بیماری ها از جمله انواع سرطان ها باشند.

 

 

 

امروزه میزان مصرف داروها و موادصنعتی و شیمیایی که به عنوان طعم و رنگ دهنده در غذاها استفاده می شود، بیشتر شده، در نتیجه غلظت سموم و عوارض ناشی از آنها نیز در بدن افزایش یافته است. سموم معمولا از طریق ادرار و مدفوع دفع می شوند اما ترکیب های موجود در برخی از مواد که به سم زدا معروف اند، خنثی کننده سموم هستند و به کاهش غلظت و دفع راحت تر آنها کمک می کنند.

 

 

 

سم زداها با سموم ترکیب می شوند و ترکیب های جدیدی به وجود می آورند که اثر سمی ندارند. تمام میوه و سبزی ها سم زدا هستند اما قدرت تمام آنها یکسان نیست. از برخی گیاهان به عنوان گیاهان محافظ کبد نام برده می شود و در سال های اخیر به دنبال تحقیقات بسیار، داروهایی از این گیاهان تهیه شده است. از جمله این گیاهان می توان به زردچوبه، خار مریم، شاه تره، کاسنی، کنگر فرنگی و چای اشاره کرد:

 

 

زردچوبه:

 

زردچوبه در واقع پودر ریشه گیاهی به همین نام است و خواص بی شماری دارد که از می توان به آنتی اکسیدان، ضدسرطان، ضدمیکروب، ضدقارچ، ضدنفخ و گرفتگی، ضدورم، کاهنده چربی خون، محرک سیستم ایمنی، محافظ معده، ضدحساسیت، ادرار آور، خلط آور بودن و… این ادویه اشاره کرد. مهم ترین خاصیت زردچوبه، خاصیت ضد سم و محافظ کبد آن است. تاکنون حداقل ۷۰ فرآورده خوراکی و دارویی از زردچوبه تهیه شده است. گرچه زردچوبه پر مصرف ترین ادویه دنیاست اما مصرف دارویی آن نباید بیش از ۳ گرم در روز باشد که آن را هم باید در ۳ قسمت هر بار یک گرم مصرف کرد زیرا مصرف بیش از حد آن باعث تحریک مخاط معده و روده خواهد شد.

 

 

خار مریم:

 

دانه های این گیاه محافظ کبد و سم زداست. در سال های اخیر داروهای خوراکی به اشکال گوناگون از این گیاه تهیه و به بازار عرضه شده است.

 

 

شاه تره:

 

جوشانده برگ و ساقه این گیاه از قدیم برای درمان بیماری های کبدی و پوستی استفاده می شده و امروز نیز از نظر علمی این کاربرد تایید شده است. می توان ۵ تا ۱۰ گرم شاه تره را در یک لیوان آب ۵ دقیقه جوشاند و صاف کرد و قبل از سرد شدن، نوشید. محلول به دست آمده تلخ است ولی مصرف روزانه اش ضرری ندارد.

 

 

کاسنی:

 

جوشانده گیاه کاسنی ضدسم و محاظ کبد است. می توان ۱۰ گرم مخلوط اندام های گیاه کاسنی را خرد کرد و در یک لیوان آب ۵ دقیقه جوشاند و بعد از صاف کردن، نوشید. البته عرقیات کاسنی و شاه تره خاصیت ضدسم و محافظ کبد ندارند و فقط خنک کننده اند.

 

 

کنگرفرنگی:

 

دانه های کنگر فرنگی خواص آنتی اکسیدانی، ضدسم، ضدسرطان و محافظ کبد دارد و به اشکال مختلف دارویی در دسترس است. کنگر کاهش دهنده چربی و کلسترول و قندخون و ضددرد و ضد التهاب هم است.

 

 

چای:

 

دم کرده چای سیاه و سبز خواص بی شماری دارد که از آن جمله می توان به خواص ضدسرطانی، ضدافسردگی، آنتی اکسیدانی، کاهنده فشارخون، محرک سیستم ایمنی بدن، کاهنده چربی خون و محافظ کبد اشاره کرد. خاصیت کاهندگی فشار و چربی خون و ضدسرطانی چای سبز بیشتر است اما خاصیت ضد سم بودن هر دو (چای سیاه و سبزی) مشابه هم است.

کبد چرب

نشانه های بیماری کبد چرب

 

بیماری کبد چرب اغلب ساکت و آروم است و در ابتدا هیچ نشانه ای ندارند ولی با پیشرفت بیماری معمولا در طی یک دوره از سال یا حتی دهه ها می تواند مشکلات مبهمی مانند ( خستگی، ضعف، از دست دادن اشتها و کاهش وزن، تهوع، سردرگمی، اختلال در قضاوت و یا مشکل در تمرکز  ) ایجاد کند .علائمی مانند ( درد در مرکز و یا قسمت فوقانی راست شکم، کبد بزرگ، تغییر رنگ پوست به تیره معمولا در ناحیه گردن و یا زیر بغل ) همچنین ممکن است وجود داشته باشد در بیماری کبد الکلی ممکن است علایم پس از یک دوره مصرف زیاد الکل بدتر شود. در کبد چرب غیر الکلی روند بیماری ممکن است متوقف یا به عقب و یا بدتر شود. اگر سیروز پیشرفت کند، کبد توانایی فعالیت خود را از دست می دهد و می تواند علائمی مانند ( احتباس مایع، هدر رفتن عضله خونریزی داخلی، یرقان ( زردی پوست و چشم ها )، نارسایی کبد ) ایجاد شود.

تشخیص بیماری کبد چرب

 

دکتر شما در طی یک معاینه معمولی ممکن است متوجه بزرگی کبد شود و یا نشانه هایی از یک کبد چرب در یک آزمایش خون را ببینید. در طول آزمایش معمولی خون، افزایش در آنزیم های خاص کبدی مانند آلانین آمینوترانسفراز ( ALT ) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) وجود دارد.

مطالعات تصویربرداری مثل سونوگرافی از شکم کبد چرب را مشخص می کند.

تنها راه برای تایید تشخیص بیماری کبد چرب بیوپسی از کبد است پس از استفاده از بی حسی موضعی دکتر سوزنی را از طریق پوست وارد و یک قطعه کوچک از کبد را برمی دارد و سپس در زیر میکروسکوپ نشانه هایی از ( چربی، التهاب و سلول های کبدی آسیب دیده مورد بررسی قرار می گیرد اگر التهاب یا آسیب وجود نداشته باشد تشخیص یک کبد چرب است.

درمان بیماری کبد چرب

 

هیچ درمان اختصاصی در این زمان برای بیماری کبد چرب وجود ندارد. درمان پزشکی غیراختصاصی برای بیماران مبتلا به کبد چرب الکلی مورد نیاز است پرهیز و رژیم غذایی مناسب مهره های اصلی درمان هستند استراحت در رختخواب هیچ سود ندارد استروئیدهای آنابولیک نیز ممکن است زیان آور باشد .با این وجود درمان برای هر بیماری زمینه ای مانند دیابت ضروری است. اگر شما به الکل اعتیاد دارید ترک نوشیدن الکل مهم ترین کاری است که شما می توانید انجام دهید.

کاهش وزن ناشی از تغییر در شیوه زندگی ( بهبود رژیم غذایی، ورزش و اصلاح رفتار ) و کنترل بیماری های همراه سبب کاهش سرعت پیشرفت بیماری کبد چرب غیر الکلی ( NAFLD ) شده و ممکن است استئاتوز و فیبروز را در کبد معکوس کند. اگر شما اضافه وزن یا چاقی دارید می توانید به تدریج شروع به از دست دادن وزن ( ۰٫۵ تا ۱ کیلوگرم در هفته ) کنید یک مطالعه اخیر نشان داد که کاهش وزن حداقل ۹ ٪ در طی یک دوره از ماه می تواند بیماری کبد چرب غیر الکلی NASH  را معکوس کند. حتی کاهش وزن کمتر از این نیز می تواند به کاهش تجمع چربی در کبد کمک کند.

خوردن یک رژیم غذایی متعادل و سالم، افزایش فعالیت بدنی، محدود کردن کالری، اجتناب از رژیم های غذایی سرشار از مواد غذایی تصفیه شده ، کربوهیدرات های به سرعت هضم که این شامل محدود کردن غذاهایی مانند ( نان، بلغور، برنج، سیب زمینی، ذرت و شکرموجود در نوشیدنی های ورزشی و آب میوه ) می باشد. اگر چه اثر درمان های دارویی مورد آزمایش قرار نگرقته است ولی یک مطالعه توسط فاستر و همکاران او انجام شده نشان داد که آتورواستاتین ۲۰ میلی گرم، همراه با ویتامین های C و  Eدر کاهش خطر ابتلا به استئاتوز کبدی در افراد سالم با NAFLD  پس از ۴ سال از درمان فعال موثر است مصرف روزانه ۸۰۰ واحد ویتامین   E در افراد غیر دیابتی با کبد چرب غیر الکلی ثابت شده با بیوپسی، سبب بهبود بافت شناسی کبد در افراد بزرگسال سالم می شود بنابراین باید آن را به عنوان یک دارو درمانی خط اول برای این جمعیت از بیماران در نظر گرفت.

اجتناب از داروهای غیر ضروری نیز می تواند به کاهش سرعت و یا معکوس کردن این بیماری کمک کند مطالعات بالینی نیز آنتی اکسیدان خاص و داروهای جدیدتر دیابت شامل ( ویتامین E، سلنیوم، بتائین، پیوگلیتازون، متفورمین،(  Rosiglitazone  در درمان بیماری کبد چرب موثر است. توجه داشته باشید که حتی ویتامین ها و مواد معدنی می تواند به مشکلات سلامتی منجر شود.

اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است به عنوان درمان خط اول در بیماران مبتلا به NAFLD و افزایش تریگلیسرید در نظر گرفته شود اما زود است که برای درمان خاص کبد چرب غیر الکلی یا NASH توصیه شود.

متفورمین به عنوان یک درمان اختصاصی برای بیماری کبدی در بزرگسالان مبتلا به NASH توصیه نمی شود

پیوگلیتازون ممکن است برای درمان استئاتوهپاتیت در بیماران مبتلا NASH و اثبات شده با بیوپسی مورد استفاده قرار گیرد اما ایمنی و اثر بخشی طولانی مدت ثابت نشده است.

جراحی چاقی Foregut در افراد چاق بدون سیروز و دارای NAFLD و NASH منع مصرف ندارند اما هنوز زود است که جراحی چاقی foregut به عنوان یک گزینه به منظور درمان NASH به طور خاص مطرح شود.

استاتین ها می تواند برای درمان دیس لیپیدمی در بیماران مبتلا به NAFLD و NASH مورد استفاده قرار گیرند اما آنها نباید به طور خاص برای درمان NASH مورد استفاده قرار گیرد.

قطع الکل ممکن است استئاتوز در بیماران مبتلا به کبد چرب الکلی را معکوس کند استئاتوز معمولا در عرض ۲ هفته بعد از قطع مصرف الکل برطرف می شود تقریبا همه توافق دارند که قطع الکل بقا را بهبود می بخشد و سنگ بنای مدیریت بلند مدت در این بیماران است مدیریت بیماران مبتلا به اعتیاد به الکل و کبد چرب اغلب نیاز به تشخیص و درمان علائم قطع مصرف الکل  دارد.

پیش اگهی بیماری کبد چرب

 

استئاتوز ممکن است با کاهش وزن، قطع مصرف الکل یا هر دو برگشت پذیر باشد یک بار اعتقاد بر این بود که کبد چرب یک بیماری خوش خیم است که به ندرت به بیماری مزمن کبدی پیشرفت می کند با این حال استئاتوهپاتیت ممکن است به فیبروز کبدی و سیروز پیشرفت کرده و ممکن است به مرگ و میر مربوط به کبد منجر شود.

استئاتوز الکلی ساده به ندرت کشنده است و با قطع کامل الکل تغییرات بافت شناسی به طور کلی در۲-۴ هفته به حالت عادی بازگشت می کند و ادامه مصرف الکل ممکن است منجر به اشکال پیشرفته تر بیماری کبدی یا هپاتیت الکلی و سیروز شود اگر چه استئاتوز الکلی معمولا یک ضایعه خوش خیم با پیش آگهی مطلوب در نظر گرفته می شود ولی ادامه مصرف الکل ممکن است سبب پیشرفت ضایعات شده و اگر سیروز شدید شود ممکن است پیوند کبد مورد نیاز باشد.