آزمایشات قبل از بارداری، زمان بارداری و پیش از زایمان

پیشگیری از مرگ ومیر و عیوب و بیماریهای دوام دار مادر و نوزاد با انجام چند آزمایش ساده بسیار کم استرس تر و کم هزینه تر از درمان آنها است . به همین منظور آزمایشهای مختلفی از سوی کتب مرجع مربوط به صحت (بهداشت) دوران بارداری به عنوان آزمایشهای روتین دوران بارداری معرفی شده است. این آزمایشها خود بر ۳ دسته آزمایشهای پیش از بارداری – دوران بارداری و پس از تولد نوزاد تقسیم می شوند

مشاوره قبل از بارداری

اصلی‌ترین کاری که باید قبل از دادن آزمایش‌های مخصوص قبل از بارداری صورت گیرد مشاوره قبل از بارداری است. مشاوره قبل از بارداری برای سلامت مادر و جنین بسیار ضروری و حتی می‌توان گفت که الزامی است. زمانی که خانمی قصد بارداری دارد ابتدا باید از لحاظ وضعیت طبی، خانوادگی و شغلی مورد بررسی قرار گیرد که در هر کدام از این موارد به شاخص‌های خاصی باید توجه کرد .
از لحاظ طبی به مواردی مانند داشتن بیماری، مصرف دارویی خاص، آلرژی دارویی و وضعیت جسمانی مادر باید دقت کافی انجام گیرد. از بعد خانوادگی به داشتن بیماری ارثی یا خانوادگی و در نهایت از بعد شغلی به این‌که اگر فردی شاغل است در چه محیطی فعالیت می‌کند، به طور مثال اگر در محیطی باشد که با مواد شیمیایی مانند آفت‌کش‌ها، مواد شوینده و … در ارتباط است حتما باید در سه ماه اول بارداری یعنی بین هفته ۳ تا ۸ زمانی که اعضای بدن جنین تشکیل می‌شوند به دور از این محیط‌های کاری باشد.
بعد از انجام مشاوره، آزمایشات قبل از بارداری صورت می‌گیرد. در وهله اول آزمایش کم‌خونی و فقر آهن مخصوصا برای کسانی که قبل از بارداری سابقه عادت ماهانه سنگین و طولانی‌مدت دارند و افرادی که در سنین پایین و یا بالای ۳۵ سال قصد بارداری دارند انجام این آزمایش ضرورت بیشتری دارد.تست پاپ‌ اسمیر یا همان تست غربال‌گیری برای بررسی وضعیت دهانه رحم نیز باید انجام گیرد. یکی دیگر از مهم‌ترین آزمایشات، تست آنتی‌بادی سرخجه است، زیرا سرخجه به دلیل عوارضی که در بر دارد مانند نابینایی و ایجاد ناهنجاری روی سیستم عصبی جنین، حتما زوجی که قصد بچه‌دار شدن را دارند باید از لحاظ ایمنی سرخجه مورد آزمایش قرار بگیرند تا اگر جواب تست آنها منفی بود، مجدد واکسینه شوند و بعد از سه ماه از گذشت آن باردار شوند، و باز به این نکته تاکید می‌شود که به دلیل عوارض سرخجه زمان بارداری حتما باید سه ماه بعد از آخرین واکسن زده شده باشد. تست بعدی، هپاتیت‌ B است که به دلیل شایع بودن آن در جامعه ما،‌ بهتر است که انجام پذیرد و از لحاظ آنتی‌بادی مورد بررسی قرار گیرد تا اگر میزان آن در بدن ناکافی بود واکسن مجدد تجویز شود. تست سیفلیس و ایدز، البته تست ایدز به دلیل این‌که خوشبختانه در جامعه ما این بیماری شایع نیست صورت نمی‌گیرد و تنها در جوامعی که این بیماری شایع است این تست را نیز انجام می‌دهند.

در دوره بارداری احتمال استفاده از واکسن دیفتری و کزاز وجود دارد. بدن انسان تا مدت ۱۰ سال از آخرین تزریق دز واکسن دیفتری و کزاز ایمنی لازم را دارد.
معمولا خانم‌ها در هنگام ازدواج این دو واکسن را می‌زنند و چون کمتر از ۱۰ سال بعد از ازدواج‌شان تصمیم به بارداری می‌گیرند عملا بدن آنها ایمنی لازم را دارد و در زمان بارداری نیاز به دز یادآوری نیست،‌ اما اگر زمان بارداری خانمی بیشتر از ۱۰ سال بعد از آخرین دز این دو واکسن باشد می‌تواند در ۶ تا ۷ ماهگی دوران حاملگی دز یادآوری دیفتری و کزاز را بزند.
سن مادر
فاکتور بعدی که باید مورد توجه باشد سن بارداری مادر است. ۲ رده سنی زمانی که فرد قصد بارداری‌ دارد از اهمیت ویژه‌‌ا‌ی برخوردار است. اول رده‌ سنی پایین که بین ۱۵ تا ۱۹ سال است که معمولا بارداری در این دوره سنی به طور ناخواسته است. اما به دلیل این که در این رده‌ سنی خونریزی‌های هر دوره از عادت ماهانه سنگین است بنابراین زمینه فقر آهن و کم‌خونی در این افراد بیشتر از سایرین است و همان‌طور که گفته شد گرفتن آزمایش کم‌خونی و فقر آهن از جمله موارد مهم برای این رده سنی است. اما طیف دوم حاملگی در سن بالای ۳۵ سال است. چون حاملگی در سن بالا محسوب می‌شود به غیر از آزمایش‌های روتین به دلیل امکان بروز عوارض حاملگی باید در دوران بارداری و زایمان تحت مراقبت و کنترل پزشکی بیشتری قرار گیرند. مهم‌ترین مورد این است که این افراد حتما قبل از بارداری باید بین ۲ تا ۳ ماه با تجویز پزشک معالج از قرص اسیدفولیک با دز ۵ میلی‌گرم استفاده نمایند تا از عوارض این دوره از حاملگی مانند امکان بروز نواقص و ناهنجاری در سیستم عصبی جنین را کم کند، البته خوردن قرص اسیدفولیک به تمامی خانم‌ها ۲ تا ۳ ماه قبل از بارداری توصیه می‌گردد. بارداری قبلی‌
در مورد خانم‌هایی که سابقه بارداری قبلی دارند به مواردی از این دست مانند این که آیا بارداری خارج از رحم، سابقه سقط جنین، سقط مکرر، حاملگی نابجا یا به طور مرتب از دست دادن حاملگی و این که زایمان زودرس داشته‌اند یا نه؟ توجه کرد. به دلیل این که مثلا خانمی که زایمان زودرس داشته امکان این که دوباره دچار زایمان زودرس شود زیاد است.
شرایط جسمانی مادر و بیماری‌های‌ ارثی و خانوادگی‌
ازجمله بیماری‌های ارثی که قبل از بارداری باید مد نظر باشد، دیابت است. اگر خانمی که قصد بارداری دارد خودش به بیماری دیابت مبتلا باشد، حتما قبل از حاملگی باید طی آزمایشات مخصوص کنترل میزان قند کنترل دقیقی از قند داشته باشد. اما اگر فقط سابقه بیماری قند در خانواده دارد در زمان ۶ ماهگی از بارداری باید یک تست تحمل قند را انجام دهد. افرادی که چاق هستند و وزن بالایی دارند، آنها نیز در همان زمان ۶ ماهگی باید این تست تحمل قند را انجام دهند.
در مورد خانم‌هایی که لاغری مفرط دارند نیز توصیه می‌شود که در حدود ۹ تا ۱۲ کیلو در دوران حاملگی باید اضافه وزن داشته باشند. در این صورت باید در روز بیش از ۴۰۰ کیلوکالری انرژی مصرف کنند که می‌توان در کنار وعده‌های غذایی روزانه، مصرف مکمل‌های دارویی مانند مکمل‌های ویتامینه را توصیه کرد. مصرف سیگار و عوارض آن‌
مصرف سیگار برای خانم‌ها مخصوصا آنهایی که قصد بارداری دارند، عوارض جبران‌ناپذیری به همراه دارد. مانند وزن کم جنین، احتمال کنده شدن جفت، خونریزی‌های نابهنگام و زودرس و مواردی دیگر را داشته باشد، اما اگر یک ماه قبل از بارداری مصرف سیگار را کنار بگذارند عوارض آن کاملا از بین خواهد رفت.

منبع: دکتر شهرزاد انصاری/ متخصص زنان و زایمان

تستهای آزمایشگاهی درمشاوره قبل از حاملگی

۱٫ اندازه گیری هماتوکریت و تشخیص آنمی کمبود آهن و در صورت پایین بودن ، با آهن درمان صورت گیرد.
۲٫ تیتر از نظرسرخجه و مصون سازی در صورت عدم مصونیت
۳٫ آزمایش از نظر Hbs Ag (آنتی ژن سطحی هپاتیت ) زنان در معرض خطر و در صورت واکسینه شن تیز تیتر انتی بادی چک گردد.
۴٫ غربالگری از نظر HIV
5. غربالگری از نظر سایر بیماری های آمیزشی
۶٫ غربالگری از نظر بیماری های ژنتیک مخصوص مطابق سوابق فامیلی و نژادی
۷٫ مراقبتهای بهداشتی روتین شامل پاپ اسمیر و ماموگرام (در صورت لزوم )
۸٫ اندازه گیری کلسترول و قند خون
سوالاتی در زمینه های متفاوت از شما پرسیده میشود که میتواند به حاملگی شما کمک کند .
سوالاتی که در این ملاقات ممکن است از شما شود :
- عادت ماهیانه تان منظم است ؟
- سابقه STD (بیماری های مقاربتی ) و HIV
- جراحی ها یا درمان های ناباروری
- سابقه نازایی و سقط جنین
- مشکل در حاملگی های قبلی
- وضعیت پزشکی در گذشته و حال
- اختلالات ژنیتکی مثل هموفیلی کم خونی
- تاریخچه ی نژادی شما و همسرتان . این به این دلیل پرسیده می شود چون برخی اختلالات در برخی نژادها متداول است .
- فاکتورهایی در شیوه ی زندگی مثل اعتیاد به سیگار ، مشروبات الکلی و مواد مخدر
- شغل شما و محیط کاریتان
قبل از حاملگی رژیم غذایی و دارویی توصیه می گردد.
ویتامین های پیش از تولد : باید روزانه یک مولتی ویتامین که حاوی ۴۰۰ میلیگرم اسید فولیک است مصرف کنید . همینطور تا می توانید از سبزیجات تازه ، آجیل ، حبوبات و مرکبات ،که به طور طبیعی حاوی اسید فولیک هستند مصرف کنید.
رژیم غذایی : اگر عادت به خوردن غذاهای فست فود ، شیرین و سودا دارید ، باید طریقه ی خود را عوض کنید . داشتن یک رژیم غذایی سالم و متوازن سلامت عمومی شما را تقویت کرده و اگر باردار شدید کودک شما را نیز با ویتامین ها و مواد معدنی مورد نیاز او تامین می کند .
باید حداقل چهار سهم از محصولات لبنی و غذاهای حاوی کلسیم مصرف کنید . یک وعده غذای حاوی ویتامین C ، ویتامین A و اسید فولیک مصرف کنید . از مصرف بیش از حد ویتامین A که ممکن است منجر به عیوب مادرزادی برای جنین شود خوداری کنید .
و از خوردن بیش از حد ترکیبات کافیئن دار (قهوه – چای – شکلات ) پرهیز کنید و در صورت استفاده از سیگار و داروهای اعتیاد آور از مصرف آنها خودداری نمایید.

منبع: دکتر زهرا شهشهان-جراح و متخصص زنان و زایمان و نازائی-رئیس بیمارستان شهید بهشتی اصفهان

آزمایشات دوران بارداری

۱-Complete Blood Cunt) CBC) شامل بررسی Hb و Hct وبررسی کامل کرویات (گلبولهای )سرخ و سفید خون می باشد با این آزمایش مشکلات مربوط به کم خونی مادر و همینطور مشکلات انتانی (عفونی) مادر بررسی میشود و در نتیجه سبب پیشگیری از تولد نوزاد کم وزن و کم هوش و سقط و تولد زودرس ناشی از مشکلات انتانی (عفونی) می شود.

۲‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌-BG & Rhجهت پیشگیری از ناسازگاری خونی مادر و جنین که سبب مرگ داخل رحمی و سقط می شود (خصوصا در حاملگیهای دوم به بعد)

۳-FBS جهت پیشگیری از دیابت زمان حاملگی که سبب تشکیل جنین ماکروزوم و کومای دیابتیک مادر و مرگ داخل رحمی جنین می شود . در صورتیکه FBS نرمال بود ولی پزشک نسبت به دیابت مادر مشکوک بود میتواند درخواست آزمایش GCT و یا درخواست GTTبدهد.

۴-BT & CT جهت بررسی مشکلات انعقاد خون مادر

۵-BUN & creatinine جهت پیشگیری از نارسایی گرده (کلیه) که میتواند سبب سقط و یا زایمان زودرس شود .

۶-Urine Analysis)  U/A) آزمایش کامل ادرار که بررسی فاکتور های مختلف ادراری می باشد که خصوصا فاکتور های پروتئین WBC-RBC  و باکتری از همه مهمتر است . این آزمایش جهت پیشگیری از پره اکلامپسی _ UTI_ خونریزی رحمی و سقط جنین می باشد .

۷ – Urine culture جهت تشخیص UTI و UTI بدون علامت دوران بارداری و درمان آن و پیشگیری از سقط جنین ناشی از  UTI .

۸- VDRL/RPR جهت پیشگیری از سیفیلیس مادرزادی .

۹- Pap  smear  جهت پیشگیری از سرطان رحم و عوارض ناشی از آن در صورتی که این آزمایش تا یک سال قبل از مراجعه انجام شده باشد نیازی به تکرار آن نیست .

۱۰-Rubella IgG/IgM جهت پیشگیری از سقط جنین و تولد نوزاد ناقص الخلقه و عوارض ناشی از تولد نوزاد به ظاهر سالم ولی آلوده.

۱۱-HBsAg جهت تشخیص هپاتیت B مادر و پیشگیری از ابتلای نوزاد

۱۲-HCVجهت تشخیص هپاتیت C مادر و پیشگیری از آلودگی نوزاد

۱۳-HIV جهت تشخیص ایدز مادر و پیشگیری از آلودگی نوزاد

۱۴-PPD جهت تشخیص توبرکلوز مادر و پیشگیری از آلودگی نوزاد

۱۵-Alfa feto protein در مادران بالای ۳۵ سال جهت تشخیص سندرم داون

۱۶-آزمایشهای مربوط به بیماریهای جنسی نظیر گونوره آ

۱۷- آزمایشهای بررسی کروموزومی مایع آمنیوتیک در زنان بالای ۳۵ سال

امروزه در  کشورهای پیشرفته صنعتی  تمامی آزمایشهای فوق برای مادران باردار انجام می شود ولی در سایر کشورها بسته به شرایط و امکانات پزشکی ـ لابراتواری ـ فرهنگی و اقتصادی ممکن است که برخی از آزمایشهای فوق انجام نشود .

آنچه مسلم است هر مادر بایستی حداقل ۳ مرتبه تحت انجام آزمایبشات روتین قرار گیرد (یک مرتبه در سه ماهه اول یک مرتبه در سه ماهه دوم و یک مرتبه در سه ماهه سوم) در اولین مراجعه مادر به پزشک (در هر زمان از حاملگی) تحت انجام اکثریت آزمایشهای مورد قبول آن منطقه از جهان قرار می گیرد و در مراجعات بعدی و در صورت عدم هر گونه مشکل تنها CBC – U/A – FBS کفایت میکند.

حتی در بدترین شرایط از نظر امکانات لابراتواری و اقتصادی انجام ۴ آزمایش Hb – U/A – BG & Rh – FBS کاملا ضروری می باشد.

ایده آل آن است که هر مادر ماهی یکبار و از هفته سی و دوم بارداری هر ۱۵ روز تحت معاینات پزشکی و لابراتواری قرار گیرد .

 منبع:iraflab.blogfa.com

 

آزمایشات پیش از زایمان

اگر شما جزو آن گروه از زوج‌هایی هستید که در هر سن و سال برای باردار شدن‌تان برنامه‌ریزی دارید، به‌طور قطع به اهمیت مشاوره پیش از بارداری و ضرورت چکاپ کامل خود پیش از باردار شدن پی برده‌اید. اما آیا تا به حال نام تست‌های پره‌ناتال را شنیده‌اید و آنها را می‌شناسید؟ ما گفتگویی با دکتر شیرین نیرومنش، متخصص زنان و نازایی، فلوشیب پریناتولوژی (طب مادر و جنین) و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران ترتیب دادیم که نه تنها با این تست‌ها آشنا شویم بلکه ضرورت انجام هر کدام را هم متوجه شویم…

آزمایش‌های پره‌ناتال چه آزمایش‌هایی هستند؟
این آزمایش‌ها را از زمانی که حاملگی شروع می‌شود یعنی به محض عقب افتادن سیکل قاعدگی ماهیانه باید انجام داد. انجام این تست‌ها به منظور تشخیص زودرس مشکلات جنین است تا اگر مشکلی وجود دارد، به درمان جنین در داخل شکم مادر بپردازیم. این آزمایش‌ها، از آزمایش و بررسی‌های ساده تا انواع تخصصی ادامه دارد. یعنی شامل معاینات بالینی شرح حال کامل است مانند: گرفتن فشارخون، وزن بیمار، سابقه بیماری یا جراحی‌های او، داروهایی که مصرف می‌کرده، اینکه آیا قبلا سابقه تزریق خون داشته یا نه و… سپس یک آزمایش خون برای بررسی گلبول‌های قرمز و کم‌خونی احتمالی مادر و یک آزمایش ادرار به عمل می‌آید. اوره و کراتینین خون و فاکتورهای ادراری بررسی می‌شود و کشت ادرار صورت می‌گیرد.
اگر کسی سابقه مشکل ادراری و کلا هیچ علامتی نداشته باشد باز باید آزمایش ادرار بدهد؟بله، این بررسی لازم است چون خود حاملگی زمینه عفونت را به دلیل تغییرات هورمونی فراهم می‌کند. این بررسی‌ها، به علاوه تعیین گروه خونی و RH یعنی مثبت یا منفی بودن گروه خون و همچنین بررسی از نظر هپاتیت در همه باید انجام شود ولی گروه‌هایی هستند که پرخطر محسوب می‌شوند مانند مبتلایان به فشارخون، دیابت، آنها که سابقه زایمان قبلی نوزادی با وزن بالا برای مثال ۵/۴ کیلو را داشتند یا مرگ جنین داخل رحمی داشتند و یا سن بالایی دارند که نیازمند پیگیری و بررسی بیشتر هستند.
پیش از اینکه به ادامه بحث بپردازیم، لطفا برای کسانی که نمی‌دانند تعیین گروه خونی چه اهمیتی دارد و میزان اهمیت این تست را می‌خواهند، توضیحی دهید.
اهمیت این بررسی تا آنجاست که گاهی خانم‌ها هفت- هشت بار حاملگی ناموفق را تجربه می‌کنند و یا نوزادشان را از دست می‌دهند چون همین چکاپ ساده و بررسی آن را انجام نداده‌اند. اگر مادری با هر نوع گروه خونی دارای RH منفی باشد، باید گروه خونی شوهرش تعیین شود. در صورت مثبت بودن شوهر، فقدان تجانس RH اتفاق می‌افتد و باید تحت نظر باشد و حتی اگر هیچ‌گونه مشکلی در طی حاملگی نداشت، در حدود هفته ۲۸ تا ۳۲ بارداری آمپول روگام تزریق کند و حتما پس از زایمان هم آن را بزند. این خانم‌ها اگر به هر دلیلی مانند ضربه به شکم دچار لکه‌بینی و خون‌ریزی شوند یا تست تشخیصی خاصی (مانند نمونه‌برداری از مایع آمنیوتیکی یا بیوپسی جفت که باید سوزنی وارد شکم او کنیم) انجام دهند باید حتما برای پیشگیری آمپول مزبور را تزریق کنند. کسانی که همین کار ساده را انجام نداده‌اند، درمان بسیار سخت و تخصصی تزریق خون به جنین داخل شکم را باید انجام دهند. این کار تنها در دو مرکز در ایران انجام می‌شود. یکی از آنها بیمارستان میرزاکوچک‌خان است. گاهی هفت یا هشت بار تحت سونوگرافی، از راه رگ بند ناف یا به داخل شکم جنین خون تزریق می‌کنیم، به این امید که او بتواند زنده متولد شود.
سونوگرافی هم یکی از بررسی‌های پره‌ ناتال است؟
بله، به‌طور وسیع از این تست بهره می‌گیریم. وضعیت جنین، چندقلویی، سن حاملگی و خیلی از نقایص جنینی را با سونوگرافی معلوم می‌کنیم. برای مثال اگر جنین نقصی در جدار شکم دارد و کبد یا اندام داخل شکمی، در خارج از بدنش باشد با سونوگرافی قابل تشخیص است. مهم‌تر از اینکه در هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری توصیه می‌کنیم همه بررسی‌ سونوگرافی برای تشخیص نشانگان داون را انجام دهند. (در شهرهای بزرگ امکان بررسی وجود دارد) این سونوگرافی بسیار تخصصی است و تنها ده تا دوازده نفر از متخصصان مهارت انجام این سونوگرافی را در سطح تهران دارند. با این بررسی، ضخامت پشت گردن جنین و همچنین استخوان بینی او بررسی می‌شود. در موارد مشکوک به نشانگان داون یا منگولیسم استخوان بینی جنین در سونوگرافی دیده نمی‌شود و ضخامت پشت گردن‌اش افزایش پیدا می‌کند. همراه با این سونوگرافی یک آزمایش خون خاص هم می‌گیریم که به بررسی پروتئین مخصوصی درخون مادر می‌پردازد. آزمایشگاه خاص (حداکثر یک یا دو مرکز در تهران داریم) برنامه کامپیوتری مخصوصی دارد که با مراکز معتبر دنیا مرتبط است و میزان آن فاکتور و سن مادر را وارد می‌کند، تا خطر نشانگان داون مشخص شود. برای آنهایی که در گروه پرخطر باشند، تست بررسی سلامت جنین یعنی آمینوسنتز انجام می‌شود. برای خانم‌های بالای ۴۰ سال از همان ابتدا و در حوالی هفته ۱۵ بارداری تست آمینوسنتز را توصیه می‌کنیم.
مایع آمینوتیک را که جنین در آن غوطه‌ور است چه‌طور بررسی می‌کنید که سلامت او را تهدید نکند؟
یک سوزن از راه شکم مادر وارد کرده و حدود ۲۰ سی‌سی مایع را می‌کشیم (بین هفته ۱۵ تا ۳۰ بارداری) و به آزمایشگاه می‌فرستیم. با این تست نه تنها نشانگان داون بلکه بسیاری مشکلات کروموزومی او معلوم می‌شود. این مایع روز بعد دوباره به وسیله سیستم‌های شگفت‌انگیز داخل بدن مادر جایگزین می‌شود. مهارت پزشک و زمان مناسب این تست مهم است و از عوارض احتمالی می‌کاهد. (از هر ۲۰۰ نفر یک نفر احتمال سقط دارد). گاهی حتی با سوزن مخصوص قسمتی از جفت را برمی‌داریم تا از نمونه بپوسی به مشکلات موجود پی ببریم. اگر جنین مشکل حاد برای مثال نشانگان داون داشته باشد، می‌توانید از طریق مراجع قضایی نسبت به ختم‌ حاملگی اقدام کنید.
تزریق خون به جنین یا مواردی که توضیح دادید را تحت سونوگرافی انجام می‌دهید.‌ آیا این سونوگرافی زیادی مانعی ندارد؟
به‌طور معمول در بارداری طبیعی سه بار سونوگرافی را توصیه می‌کنیم. یک بار سه ماه اول، یک بار هفته ۱۸ تا ۲۲ برای نقایص جنینی و یک بار سه ماهه سوم اما مادری که فقدان تجانس RH دارد یا در مواردی که باید درمانی مانند تزریق خون به جنین داشته باشیم گاهی مادر هر هفته سونوگرافی می‌شود و هر بار یک ساعت طول می‌کشد با اینکه عوارضی تا به حال به دلیل این امر نداشتیم چون سونوگرافی اشعه ندارد بلکه امواج صوتی است اما توصیه می‌کنیم سونوگرافی بی‌دلیل نکنند.
و اما تست بعدی؟
گرفتن نوار قلب جنین. یک نوار دور شکم مادر می‌بندیم (در سه ماهه سوم) و مادر در حال استراحت دراز می‌کشد. دستگاهی روی شکم مادر قرار می‌گیرد که مانند پراب سونوگرافی است و می‌تواند ضربان قلب و نوار قلب جنین را ثبت کند. باید ۱۲۰ تا ۱۶۰ بار در دقیقه باشد. بعضی جنین‌ها ضربان غیرطبیعی دارند، تپش بیش از حد دارند یا وقتی حرکت می‌کنند به جای آن که ضربانشان بالا رود، کمتر می‌شود که می‌توانیم با این بررسی، مشکل را تشخیص داده و درمان کنیم. تست بعدی گرفتن خون از جنین است. با این کار مشکلاتی مانند تیرویید را تشخیص داده و کم‌خونی‌های جنین را معلوم کرده و درمان می‌کنیم.
و اما تست دهم؟
این غربالگری خیلی مهم است و به خصوص آن را در آخر می‌گویم که به یاد همه بماند. همه خانم‌ها حتی آنها که سابقه دیابت در خانواده ندارند باید در هفته ۲۴ حاملگی تست تحمل گلوگز بدهند تا اگر دیابت نهفته دارند، معلوم شود. هیچ‌کس مستثنا نیست. به وزن کم، سن کم و حاملگی اول یا چندم هم ربطی ندارد و باید انجام شود. اگر خانمی سابقه مثبت دیابت در خانواده داشته باشد، باید در همان اول حاملگی و در اولین مراجعه تست گلوگز بدهد. اگر دیابت او نهفته باشد رژیم خاص غذایی و ورزش مناسب توصیه می‌شود و اگر هم نیازمند تجویز انسولین باشد جای نگرانی نیست. ما می‌توانیم انسولینی را که مادر باید در حالت طبیعی به مقدار کافی ترشح می‌کرده و در خون می‌ریخته، به صورت تجویز انسولین جبران کنیم و مقدار آن را به حد کافی و امن برای سلامت مادر و جنین برسانیم.

منبع: هفته نامه سلامت

چک‌ آپ کامل بارداری یعنی این

در بدن هر فرد در دوران بارداری تغییراتی ایجاد می‌شود. این تغییرات در بدن همه بارداران به یک شکل نیست و ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد. در این مطلب نکاتی را مطرح کرده‌ایم که حتما به مادران باردار برای حفظ سلامت‌شان کمک خواهد کرد.

مجله شهرزاد:  در بدن هر فرد در دوران بارداری تغییراتی ایجاد می‌شود. این تغییرات در بدن همه بارداران به یک شکل نیست و ممکن است تفاوت‌هایی داشته باشد. دکتر کتایون برجیس، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ نازایی در مورد تغییرات بدن در بارداری و پس از آن و تاثیر بارداری بر سلامت افراد و کاهش یا تشدید بیماری‌ها نکاتی را مطرح کرده‌اند که حتما به مادران باردار برای حفظ سلامت‌شان کمک خواهد کرد.

انــدازه رحم  تغییر می‌کند

یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در اثر بارداری در بدن مادر به وجود می‌آید تغییرات در رحم است. در طول دوران بارداری با رشد جنین اندازه رحم مادر نیز بزرگ‌تر می‌شود. رحم مادر به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که جنین، جفت و کیسه در آن جای بگیرند. ممکن است وزن مادر در 3 ماهه اول بارداری به دلیل حالت تهوع و استفراغ اضافه نشود. بعضی افراد هم ممکن است وزن‌شان کاهش یابد. در 3 ماهه دوم بارداری به تدریج این مشکل حل می‌شود و مادر افزایش وزن پیدا می‌کند. به طور متوسط وزن مادر در 3 ماهه دوم ۴ تا ۵ کیلوگرم و در 3 ماهه سوم ۵ تا ۶ کیلوگرم اضافه می‌شود. به طور متوسط مادر تا پایان بارداری وزنش حدود ۹تا ۱۳ کیلوگرم اضافه می‌شود.  تغییرات دیگری که در طول دوران بارداری فرد با آن روبه‌رو می‌شود تغییر در اندازه سینه‌ها است. سینه‌های فرد بادار به تدریج بزرگ و دردناک می‌شوند و هاله اطراف آن‌ها رنگش تیره می‌شود. در طول این دوران روی شکم خطوط تیره رنگی از ناف به سمت پایین شکل می‌گیرند و ترک‌هایی در پوست شکم ظاهر می‌شود. همچنین در این دوران ممکن است در صورت لک‌های قهوه‌ای رنگی ظاهر شود که به آن به اصطلاح ماسک حاملگی گفته می‌شود.

یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در اثر بارداری در بدن مادر به وجود می‌آید تغییرات در رحم است. در طول دوران بارداری با رشد جنین اندازه رحم مادر نیز بزرگ‌تر می‌شود. رحم مادر به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که جنین، جفت و کیسه در آن جای بگیرند. ممکن است وزن مادر در 3 ماهه اول بارداری به دلیل حالت تهوع و استفراغ اضافه نشود. بعضی افراد هم ممکن است وزن‌شان کاهش یابد.

تغییر وزن مادر

اضافه وزن بارداری بستگی به وزن پایه هر فرد دارد. کسانی که شاخص توده بدنی پایینی دارند و لاغر هستند ممکن است حتی تا ۲۰ کیلو اضافه وزن داشته باشند. اما افرادی که شاخص توده بدنی بالایی داشته باشند کمتر افزایش وزن دارند. افراد باردار باید کالری بدن‌شان تنظیم شود و املاح و مواد مغذی به بدن‌شان برسد ولی این افزایش تغذیه باید کنترل شده باشد؛ بارداری و اضافه وزن آن به معنای چاقی بیش از اندازه نیست و در این وضعیت هم تناسب اندام اهمیت خود را دارد.
پس از زایمان وزن بدن مادر به تدریج کم می‌شود. ۳ تا ۴ کیلوگرم وزن جنین، ۴۵۰ تا ۹۰۰ گرم وزن جفت و حداقل ۴۵۰ گرم وزن آب و مایع آمنیوتیک کم می‌شود که باعث کاهش حدود ۵/۵ کیلوگرم از وزن مادر می‌شود. ۴۰ هفته بعد از زایمان مادر کاهش وزن دارد. در 6 ماهه اول دوران شیردهی به دلیل این‌که انرژی و کالری زیادی از مادر می‌گیرد کاهش وزن وجود دارد. در این دوران وزن مادر به صورت فیزیولوژیک در حال کم شدن است. به صورت طبیعی پس از طی این مدت حدود ۵/۱ کیلوگرم اضافه وزن می‌ماند. متاسفانه در این مدت به دلیل باورهای و عادات اشتباه به مادر مواد چرب و شیرین و پرکالری بسیاری داده می‌شود و از کاهش وزن او جلوگیری می‌شود. باید بدانیم که با خوردن این مواد چرب کاهش وزنی که به صورت فیزیولوژیک قرار بود اتفاق بیفتد، از بین می‌رود. همچنین پس از زایمان مقدار آبی که سلول‌های بدن در طول دوران بارداری در خود نگه داشته‌اند به صورت ادرار و عرق از بدن فرد دفع می‌شود.

رحم کوچک می‌شود

در هنگام زایمان رحم به اندازه‌ای بزرگ است که تقریبا ۲۵ برابر اندازه رحم یک فرد غیرباردار است. انقباضات رحم بعد از تولد نوزاد تمام نمی‌شود. پس از زایمان رحم شروع به جمع شدن و کوچک شدن می‌کند. رحم به سرعت جمع می‌شود و درطول یک هفته اندازه آن به نصف اندازه رحم در هنگام زایمان می‌رسد. در هنگام زایمان رحم تا ناف مریض می‌رسد که بعد از گذشت ۲ هفته از زایمان در لگن حقیقی قرار می‌گیرد و اندازه رحم تقریبا به اندازه قبل از بارداری می‌رسد. در دوران بارداری به دلیل رشد رحم، اعضای داخلی بدن از جمله معده، روده کوچک و بزرگ و مثانه به بالا و به طرفین رانده می‌شوند. پس از تولد نوزاد اعضای داخلی به محل قبلی خود برمی‌گردند.

تغییرات هورمونی

تغییرات هورمونی بعد از زایمان بر دستگاه عصبی مرکزی تاثیر می‌گذارد و باعث تحریک احساسات مادر در ماه‌های اول پس از زایمان می‌‌شود. مادران احساس افسردگی و فشار روحی دارند. به این دوران، افسردگی پس از زایمان گفته می‌شود. اگر احساس مادر فقط در حد کم شدن علاقه باشد و علائم خفیف باشد، نگرانی ندارد و برطرف می‌شود. ولی در صورتی که مادر رفتار غیرطبیعی و غیرمعقول در مورد خود و نوزاد نشان دهد، به سرعت باید به روانپزشک مراجعه شود. شوهر فرد هم نقش مهمی در این میان دارد. ممکن است نگهداری از نوزاد و انجام کارهای او و بی‌خوابی مادر را اذیت کند. همسر باید در طول این مدت همکاری لازم را داشته باشد تا مادر احساس خستگی مضاعف نکند. نکته مهمی که باید توجه داشت این است که اگر رفتارهای مادر غیرمعقولانه بود و در مورد احساسات غیرمعقولش با کسی حرف زد حتما باید خیلی سریع به روانپزشک مراجعه شود.

دیابت در بارداری

در کشور ما به دلیل شرایط منطقه‌ای، افراد وضعیت ژنتیک مشابهی دارند و دیابت بارداری شایع است. فرد باردار باید از 3 ماهه دوم غربالگری دیابت دوران بارداری را انجام دهد. اگر فردی قبل از بارداری دیابت دارد باید حتما با پزشک متخصص غدد مشورت کند و اجازه بارداری توسط پزشکش به او داده شود. افرادی که دیابت دارند و داروهای کاهنده خون مصرف می‌کنند اجازه بارداری ندارند. علاوه بر این، باید سابقه دیابت فرد، سابقه دیابت در خانواده مانند خواهر و مادر و سابقه تولد نوزاد بزرگ جثه، بررسی شود. اگر فرد عامل خطری نداشته باشد با اجازه پزشکش می‌تواند باردار شود. در 3 ماهه اول بارداری آزمایش قند خون باید داده شود. در 3 ماهه دوم غربالگری دیابت بارداری باید دقیق‌تر و جدی‌تر انجام شود. افرادی که سابقه دیابت دارند حتما به متخصص تغذیه مراجعه کنند تا از نظر رژیم غذایی کالری لازم و مواد مغذی به بدن‌شان برسد. حتما این افراد باید مشاوره پزشکی با متخصص تغذیه داشته باشند تا دچار عارضه نشوند. توصیه می‌شود در طول بارداری روزی ۵ بار قند خون کنترل شود و حتما فرد تحت نظر متخصص غدد باشد.

فشار خون

فشار خون در بارداری هم یکی از بیماری‌هایی است که در کشور ما شایع است. بعد از تشخیص این بیماری در فرد باردار باید حتما برای فشار خون هم غربالگری انجام شود. فشار خون باید کنترل شود و رژیم غذایی باید رعایت شود. فرد حتما باید به متخصص تغذیه مراجعه کند تا رژیم غذایی مناسب به او داده شود. به عنوان مثال محدودیت مصرف نمک رعایت شود و سابقه ابتلا در خانواده بررسی شود. پزشک متخصص با توجه به سابقه کامل بیمار تمام سوابق را در او بررسی می‌کند. تمام آزمایش‌های لازم انجام می‌شود. اقدامات لازم تشخیص و درمان مانند کنترل وزن، فشار خون، میزان دفع ادرار، تست‌های بررسی فعالیت کلیوی و بررسی سلامت جنین انجام می‌شود.

میگرن

سردردهای میگرنی هم یکی دیگر از بیماری‌هایی است که به طور شایع در بارداری دیده می‌شود. افراد مبتلا به میگرن قبل از بارداری باید حتما با پزشک خود مشورت کنند. فردی که به میگرن مبتلاست مشاوره جدی با پزشک لازم دارد. افرادی که میگرن دارند در طول بارداری داروهایی مانند ارگوتامین نباید مصرف کنند چرا که با خطر سقط جنین همراه است. نحوه مصرف دارو‌ها در بارداری با مشورت متخصص اعصاب باید انجام شود. در طول بارداری ممکن است میگرن تشدید یا کاهش یابد حتی ممکن است میگرن از علائم بیماری دیگری باشد. بنابراین مشاوره با متخصص مهم است.

اگر فردی آسم داشته باشد یک‌سوم احتمال تشدید آن و یک‌سوم احتمال کاهش بیماری وجود دارد. علائم آسم قبل از بارداری با بعد از آن تفاوتی ندارد. فرد باردار باید حتما تحت نظر متخصص ریه باشد.

بیماری ‌ام اس

در بیماری‌هایی مانند ‌ام اس و لوپوس سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود. افرادی که این بیماری‌ها را دارند قبل از اقدام به بارداری باید با پزشک فوق تخصص خود مشورت کنند. در صورتی که بیماری‌شان قابل کنترل باشد و کمترین خطر را داشته باشد، می‌توانند با نظر پزشک‌شان باردار شوند و از آن دسته داروهایی که در بارداری مجاز است، مصرف کنند. ام اس بیماری مزمن التهابی سیستم اعصاب مرکزی مغز و نخاع است. یک بیماری خود ایمنی که به دنبال اثر نقص سیستم ایمنی علیه ماده سفید میلین آنتی‌بادی و در نتیجه پلاک‌هایی تولید می‌کند. این پلاک‌ها در پالس‌های عصبی اختلال ایجاد می‌کنند. افرادی که ‌ام اس دارند ممکن است مشکلی هم در بارداری پیدا نکنند ولی باید حتما با پزشک خود مشاوره پزشکی داشته باشند.

آرتریت روماتوئید

آرتریت‌ روماتوئید عبارت‌ است‌ از یک‌ بیماری‌ طولانی‌ مدت‌ که‌ طی‌ آن‌ مفصل‌ به‌ همراه‌ عضلات‌، غشاهای‌ پوشاننده‌ و غضروف‌ متأثر می‌شوند. این‌ بیماری‌ در زنان‌ 3 برابر شایع‌تر است. این افراد هم باید با پزشک متخصص خود مشورت کنند. ممکن است این بیماری در بارداری کاهش یا تشدید یابد.

لوپوس

لوپوس یک اختلال در سیستم ایمنی بدن است. در این بیماری، سلول‌های ایمنی به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کنند و موجب التهاب و تخریب بافت می‌شوند. در مورد بیماری لوپوس در بارداری هم باید گفت ممکن است بیماری تشدید یا کاهش یابد. نکته مهم این است که فرد قبل از اقدام به بارداری با پزشک متخصص خود مشورت کند و با اجازه پزشک باردار شود.

تیروئید

بیماری تیروئید هم بیماری شایعی است. بارداری طبیعی منجر به یکسری تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی می‌شود که بر عملکرد تیروئید تأثیر می‌گذارد. به ‌همین دلیل تفسیر نتایج آزمایش تیروئید یک خانم باردار باید با دقت صورت گیرد. کم‌کاری تیروئید در بارداری مشکلی است که باید دقیق بررسی و کنترل شود. هرماه باید آزمایش تیروئید انجام شود و باید حتما تحت نظر پزشک متخصص مربوطه باشد.

برخی تحقیقات نشان می‌دهد مادر شدن مغز را تغییر می‌دهد

برخی تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد هورمون‌هایی که در دوران بارداری و حتی بعد از تولد نوزاد ترشح می‌شود، باعث تغییرات طولانی مدت در مغز می‌شود که توانمندی مادر را در یادگیری افزایش می‌دهد. با توجه به اینکه دردهای زایمانی و سختی‌های آن برای مدت کوتاهی در دوران زایمان، ذهن مادر را از کار می‌اندازد ولی بعد از آن به طرز معجزه‌آسایی هوش و قابلیت‌های ذهنی مادر افزایش می‌یابد. شاید به همین دلیل است که بسیاری از زنان، تازه بعد از بچه‌دار شدن می‌توانند علی‌رغم مشغله زیادکاری و ذهنی، به دانشگاه بروند و به خوبی تحصیل کنند.

طبق این تحقیقات مادر شدن تغییراتی در شکل و اندازه نواحی خاصی از مغز ایجاد می‌کند. این محققان می‌گویند، مغز مادر به سرعت برای برآمدن از عهده وظایف مادر شدن و بچه‌داری تغییر می‌کند و این ‌تغییرات به حدی است که حتی حواس مادر تقویت می‌شود و او می‌تواند صدا‌ها و بوهای ضعیف فرزند خود را بشنود و او را بشناسد. اما این‌که هورمون‌های دوران بارداری باعث ایجاد چنین تغییراتی می‌شوند یا مسئولیت مادر شدن، مسئله‌ای است که شاید کمی مورد اختلا‌ف صاحب‌نظران باشد. آن‌ها بر این باورند که هم تغییرات هورمونی و هم مسئولیت مادر شدن علت افزایش کارآیی ذهنی و افزایش هوش و ذکاوت مادران است.

طبق این تحقیقات مادران صبورترند. افزایش هوش و ذکاوت زنان در اثر مادر شدن تنها فواید روانی و ذهنی مادر شدن نیست چرا که محققان ثابت کرده‌اند مادر در برابر فشار‌ها و استر‌س‌های روانی آرام‌تر و منطقی‌تر است. آن‌ها معتقدند، ترشح هورمون‌های دوران بارداری که باعث می‌شود مغز مادر با شرایط جدید بچه‌دار شدن تطابق پیدا کند، باعث افزایش صبر و تحمل او می‌شود.

به این عوارض دقت کنید

• در دوران بارداری تغییرات در رگ‌ها و سیستم انعقادی ایجاد می‌شود که فرد را مستعد ایجاد لخته می‌‌کند، به خصوص که اگر سابقه فامیلی یا فردی وجود داشته باشد.
• میزان خون زنان باردار به خصوص در اواسط بارداری کاهش قابل ملاحظه‌ای پیدا می‌کند. این کاهش به خصوص وقتی فرد در وضعیت خوابیدن به پشت قرار می‌گیرید ممکن است مشکل آفرین شود.
• به علت افزایش نیاز به اکسیژن طی بارداری و تغییراتی که به علت فشار رحم بر قفسه سینه ایجاد می‌‌شود بیماری‌های ریوی و علائم آن در طول بارداری وخامت بیشتری پیدا می‌کند.
• تغییرات در مثانه به دلیلی نزدیک به رحم در این دوران دیده می‌شود و در اوایل بارداری به دلیل بزرگ شدن رحم و تحرک مثانه تکرر ادرار به وجود می‌آید. در اواخر بارداری به دلیل چرخیدن سر جنین به پایین و تحرک مثانه توسط آن باز تکرر ادرار وجود دارد.
• عملکرد کلیه نیز دچار تغییراتی می‌شود و نکته مهم این است که در آزمایش عملکرد کلیه طی بارداری سطح کراتینین باید حداکثر ۹/. باشد.
• علامت شایع در بارداری به دلیل برگشت محتویات معده به مری یا ریفلاکس است.
• هیپوتیروئید در بارداری افزایش زیادی دارد تا نیازهای جنین را برآورده کند.
• به علت فشار رحم و به منظور تحمل وزن طی بارداری گودی کمر بیشتر می‌شود که افزایش آن می‌تواند باعث ایجاد درد استخوان در اندام‌ها شود.
• از حدود هفته ۱۲ بارداری دشواری در به خواب رفتن و کاهش ساعات خواب شبانه و همچنین بیدار شدن‌های مکرر ایجاد می‌شود که تا پایان بارداری ادامه دارد.